Hoxe no xornal A voz, de Lugo, falaba de Garaballa, topónimo que non está no listado que eu teño. A wikipedia non sabe dese lugar tampouco.
Busco en Google maps e temos Garaballa en Cuenca, 16312. Na wikipedia española di que é un municipio e que o nome vén do árabe, "Garbaya".
Pero en Googlemaps hai dúas Rúas en Lugo, Rúa Garaballa de Abaixo e Rúa Garaballa de Arriba. Próximas ao CEIP de Albeiros, e polo tanto non moi lonxe da muralla de Lugo. Como xa sabemos Gara é próxima en galego. Pero que é balla? Pois balla é muro, muralla, (wall » Balla) E ademais aparece nun cento de composicións relativas á muralla
wall » Balla
backing » Cúláil (balla, mapa)
basement » Íochtar (balla)
batter » Lagú (balla)
bed » Neadaím (maide isteach i mballa)
bedding » Neadú (maide i mballa)
bore » Balla farraige
bracing » neartú (balla)
breach » Bearna (i mballa, i ndaingean)
breach » Bearnaím (balla, claí)
break » scoilt (i mballa)
breast-wall » Balla taca
buttress » Cuirim taca le (balla)
construct » tógaim (teach, balla, etc.)
continuation » Fad (as balla)
crack » cuirim gág, scoilt, scáineadh (sa chraiceann, sa bhalla)
dividing-wall » Balla teorann
embed » Leabaím, dingim (tairne sa bhalla)
embed » neadaím (clár sa bhalla)
face » foirgnimh, aille, balla, etc.)
face » Cuirim foraghaidh ar (bhalla)
frieze » Imeall (ar pháipéar balla)
gallet » Spallaím (balla)
get over » Cuirim, tugaim (rud) thar (balla, etc.)
gillyflower » Lus an bhalla
glass-partition » Balla gloine
hedge » Balla (saighdiúirí
heighten » Ardaím, cuirim airde le (balla, etc.)
hoarding » Balla clár
inclination » caitheamh (ar bhalla)
intramural » Laistigh de bhallaí
lath » Cuirim lataí ar (bhalla, cheann tí)
let in » Daingním, neadaím (leac) i (mballa)
level » Leagaim, cuirim ar lár (balla, cathair, etc
level down » Leagaim (balla)
levelling » Leagan (balla)
lowness » laghad (balla, etc.)
marbled » (Seomra, etc.) faoi bhallaí marmaracha
measure » Tomhaisim (balla, páirc, etc
nail up » sparraim (balla)
naked » (Balla, crann) lom
offset » Claonstrapa (le balla)
opening » bearna (i mballa)
overgrow » Fásann, eascraíonn, thar (bhalla, etc.)
panel » roinnim (balla) ina phainéil, painéalaim
paper » Cuirim páipéar ar (bhallaí seomra)
parget » Plástrálaim (balla)
piece » páipéar balla)
pilaster » Piléar balla
pin » Cuirim taca le (balla)
placard » Cuirim (póstaer) ar (bhalla)
En resumo, esas zonas de Garaballa de Lugo falan de zonas próximas á muralla romana de Lugo. E posiblemente sexa o mesmo en Cuenca, pero se prefiren que veña do árabe, aló eles.
E agora si, imos ver que balla está de forma abundante na nosa toponimia.
| TOPONIMO | CONCELLO | PARROQUIA |
|---|---|---|
| A Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| A Casa da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| A Corte do Visiño da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| A Costa da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| A Quiringosta das Ballas | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| A Tomada de Ballada | RIBADUMIA | Besomaño (Santa María) |
| A Veiga da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| As Ballas | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| As Camballas | LAMA (A) | A Barcia do Seixo (Santa Ana) |
| Camiño da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| Camiño das Caraballas | TOMIÑO | Sobrada (San Salvador) |
| Camiño do Asoballado da Castiñeira | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| Fonte da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| Fonte da Lamballa | VIGO | Lavadores (Santa Cristina) |
| O Asoballado | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| O Campo da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| O Lugar da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| O Manchón das Ballas | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| O Pinalciño da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| O Pozo da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| Os Caballales | BANDE | Calvos (Santiago) |
| Pista de Ballabosa | LARACHA (A) | Caión (Santa María do Socorro) |
| Presa da Balla De Abaixo | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| Presa da Balla de Arriba | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| Presa das Ballas | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| Rego Fureiro da Balla | OIA | Pedornes (San Mamede) |
| Santaballa | PALAS DE REI | Fontecuberta (Santa Mariña) |
| Santaballa de Abaixo | ORTIGUEIRA | Couzadoiro (San Cristovo) |
| Santaballa de Arriba | ORTIGUEIRA | Couzadoiro (San Cristovo) |
Vemos que é moi abundante en Oia, en Pedornes, onde conservaron moi ben a palabra e cando falan de Presa da Balla ou das Ballas sabemos que se están a referir a un muro que fai de presa. Rego fureiro da Balla fala dun muro que está furado por un rego. Ainda que Santaballa sexa Santa Baia. En cambio o de asoballado sexa unha asimilación ao galego de balla, posiblemente. Darlle un nome comprensible en galego.
Caraballa pode ser muro amigo (cara) ou unha deformación de Garaballa. Camballa ou ben canto do muro ou, mellor, muro curvo,... E así seguimos...
Por outra banda dise que valla, en castelán, e valado, en galego, vén de valla (empalizada, valla, defensa), plural de vallum (estaca). Imos á etimoloxía celta, e di que balla, wall, Ir. balla (Four Masters), fala (Munster) ; from M. Eng. bailly, an outer castle wall, now in Old Bailey, from Med. Lat. ballium.
Nesa antiga etimoloxía do gaélico opínase que vén de ballium. Non está claro, xa que existe en Galicia, pero a falta de máis fontes podemos supoñer a influencia latina na palabra balla. Sen embargo con 'vala' necesitamos máis estudo, hai nada menos que 760 'vala' no listado de toponimia. Case todos valados.
- Log in to post comments